پایش شوری با استفاده از سنجش از دور و مطالعات میدانی در منطقه ای در جنوب اهواز

شوری خاک و شور شدن اراضی مجاور یکی از پدیده های مخرب و محدود کننده توسعه کشاورزی می باشد. برای تداوم کشاورزی پایدار این پـدیده باید شناسایی، پایش و مدیریت شود. اولین گـام در این راه شناسایی مناطق شور و تهیه نقشه شوری خـاک های کشور است. پیشرفت های اخیر در کاربرد فن آوری سنجش از دور به منظور تهیه نقشه پوشش اراضی و مدیریت زمین های شور، باعث افزایش سرعت و دقت مطالعات و همچنین کاهش هزینه های مربوطه شده است. این تحقیق با هدف تهیه نقشه شوری و بررسی روند تغییرات آن در یک مقطع زمانی 20 ساله در جنوب اهواز به کمک فن آوری سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی انجام گرفته است. برای این منظور از داده های ماهواره لندست در سال های 1989، 2002 و 2010 استفاده شد. موقعیت مکانی نمونه ها با استفاده از تفسیر چشمی و تفاوت در بازتاب طیفی پدیده های مختلف تعیین شد، مختصات نقاط تعیین شده در سیستم متریک (utm) یادداشت و به صورت فایل نقطه ای در نرم افزار arcgis ذخیره گردید، و سپس فایل ذخیره شده به دستگاه gps جهت مراجعات صحرایی و نمونه برداری انتقال یافت. نمونه برداری از عمق 15-0 سانتی متر انجام شد. در هر ناحیه از چهار نقطه، یکی در مرکز و 3 نمونه کمکی در جهات متفاوت (زاویه 120 درجه) و با فاصله 25 متر از نقطه اصلی برداشت و با آن مخلوط گردید. در آزمایشگاه خصوصیات فیزیکی و شیمیایی نمونه ها اندازه گیری شد. ارزش های طیفی هر یک از نمونه ها در باندهای مختلف استخراج و ارتباط بین ارزش های طیفی با خصوصیات شیمیایی نمونه ها بررسی شد. با استفاده ار ضریب همبستگی و آنالیزهای رگرسیونی به روش چند متغیره خطی باندهایی که با فاکتور شوری حداکثر همبستگی را داشتند انتخاب گردیدند. در نهایت نقشه شوری بر اساس مدل رگرسیونی قابل ارائه تهیه شد. پس از تعیین مدل مناسب، با استفاده از روابط همبستگی بین مقادیر واقعی و برآورد شده شوری، مدل اعتبارسنجی شد. مدل ها دارای همبستگی مثبت و معنی داری در سطح 1 درصد با مقادیر واقعی شوری بودند، که بیانگر این است که مدل ها از قابلیت قابل قبولی برخوردار هسنتد.نتایج نشان داد که همبستگی بالایی میان هدایت الکتریکی سطحی و غلظت آنیون کلرید و کاتیون سدیم وجود دارد،و همچنین همبستگی معنی داری در سطح 1 درصد میان مقادیر هدایت الکتریکی نمونه های خاک و بازتاب طیفی نمونه ها در باندهای مختلف وجود دارد که این امر امکان شناسایی و طبقه بندی اراضی شور را از طریق بکارگیری اطلاعات رقومی ماهواره ای ثابت می کند. نمودارهای طیفی دستگاه طیف سنج نشان می دهد در طول موج های 1440 و 1950 جذب بیشتری داریم،که بیانگر این است که نمک غالب در خاک های منطقه هالیت است و حاوی گچ زیادی هستند، نتایج آزمایشگاهی هم دلالت بر غالب بودن نمک های هالیت و گچ دارد. مقایسه مساحت کلاس های مختلف شوری در سال های مورد نظر نشان می دهد که: مساحت اراضی غیر شور از سال 1989 تا 2010 افـزایش یـافته است، در سـال 1989 مساحـت اراضی غیـر شـور 1925 هکتار بوده و در سال 2010 به 6262 هکتار افزایش یافته است. همچنین بر وسعت اراضی با شوری کم هم افزوده شده و از 175 هکتار در سال 1989 به 545 هکتار در سال 2010 رسیده است.وسعت اراضی با شوری متوسط از 401 هکتار در سال 1989 به 1136 هکتار در سال 2010 افزایش یافته است. اراضی با شوری زیاد و خیلی زیاد هم پس از گذشت 20 سال افزایش یافته اند، اراضی با شوری زیاد از 969 هکتار به 2370 هکتار و اراضی با شوری خیلی زیاد از 2455 هکتار به 4830 هکتار افزایش یافته اند. ولیکن از وسعت شوره زارها کاسته شده است، و از 75562 هکتار در سال 1989 به 66727 هکتار در سال 2010 رسیده اند و این کاهش وسعت می تواند به این علت باشد که بسیاری از شوره زارها در سال 1989 به کشت و صنعت نیشکر در سال 2010 تبدیل شده اند و همچنین طرح شیرین سازی اراضی شور در بخشی از اراضی شوره زار منطقه در حال اجرا می باشد